۵ پاسخ به پرسش‌های متداول کودکان درباره ماه رمضان
قصه‌ها حرف‌های ما را با ماندگاری طولانی در ذهن کودکان نگه می‌دارند. شیرینی قصه‌ها را به شیرینی ماه مبارک اضافه کنیم و بگذاریم بچه‌ها به ماهی که خدا با برکت و رحمت و مهربانی میزبان ماست، آشنا شوند. قصه زندگی ائمه و انبیا را وارد کتاب قصه‌های بچه گانه‌شان کنیم و از ظرفیت قصه‌های این چنین بهره مندشان کنیم.
سرویس سبک زندگی فردا؛ تکتم نجفی‌منش: «بچه‌ها ما به مهمونی خدا رسیدیم…» صدای جیغ و دست و هورا در محوطه مهد کودک می‌پیچد. بچه‌ها نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده ولی به جشنی دعوت شده‌اند و خانم مربی با چادر سفید گلدار با آنها از مهمانی بزرگی می‌گوید که خدای مهربان ما را به آن دعوت کرده تا زندگی بهتری را داشته باشیم و آدم‌های خوب‌تری باشیم. بچه‌ها یک روز شاد را تجربه می‌کنند و خودشان را برای کاری مهم در کنار بزرگترها آماده می کنند، مهمانی خدا.
راستی بچه‌های ما از ماه رمضان چه می‌بینند؟ چه می‌دانند؟ این فرشته‌ها را با ماه مهمانی خدا آشنا کنیم یا بگذاریم همه چیز را خودشان کشف کنند؟ اگر قرار است این کار را ما انجام دهیم چه کنیم و چطور این آشنایی را صورت دهیم؟
اول
فرصت تربیتی ما محدود است چند سال دیگر بچه‌های ما به محیط همسالان وارد می‌شوند و اگر بعضی مسائل و موضوعات در کودکی برای آنها درست، واضح و شفاف بیان نشده باشد، قطعا در سنین نوجوانی با مشکلات جدی مواجه خواهند شد پس باید از همین کودکی آستین ها را بالا بزنیم و وارد گود یاد دادن مسائل دینی به بچه ها شویم. در منابع دینی ما تاکید شده که یاد دادن به کودک مانند نقش بستن بر سنگ است، محکم و ماندگار. پس برای مواجهه کودکانمان با دنیای دور از معنویات امروز، همین حالا آنها را مجهز کنیم.
امام سجاد علیه‌السلام درباره حقوق کودکان می‌فرمایند:«حق خردسال این است که در آموزش او مهربان باشی و از او در گذری و عیبش را بپوشانی و و با وی مدارا کرده و یاریش کنی. به عبارتی یاد دادن آن هم با مهربانی، حق کودک است و نباید این حق را از او دریغ کنیم»۱
معرفی ماه رمضان بخشی از وظایف رمضانیه
اهل معرفت می‌گویند ماه رمضان، ماه حرکت است. نباید در ماه رمضان بنشینیم و بگوییم ما را حرکت بده باید بیدار شویم و حرکت کنیم و یکی از حرکت‌های مهم ماه رمضان تربیت است، تربیت خودمان و تربیت نسل آینده.
جالب اینکه در احادیث آموختن مسائل و مفاهیم دینی به کودکان، ارزش بسیاری دارد تاجایی که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه‌وآله وسلم می‌فرمایند: هر کس کودکی را تربیت کند تا «لااله الاالله» بگوید خدا از وی حساب نمی‌کشد.
گاهی والدین حس می‌کنند اگر این آموزش از طریق کلاس درس و آموزش‌های رسمی باشد، اثر بیشتری دارد. شاید بد هم نباشد که فرزند ما روزه داری ما را ببیند و از زبان معلمی مهربان و در جمع کودکان با موضوعی مثل ماه رمضان آشنا شود. البته بد نیست بدانید که در این صورت هم والدین از پاداش آموزش دین به کودک محروم نمی‌شوند و آموختن مفاهیم دینی در کنار همسالان، طعم شیرین‌تری برای بچه‌ها دارد و اجر معنوی برای معلم، پدر و مادر کودک.۲
اما برای معرفی ماه رمضان، حساب و کتابی داشته باشیم؛ اینکه چه بگوییم چه نگوییم، چطور بگوییم، کی بگوییم، موضوعاتی است که در موفقیت ما تاثیر بسزایی دارد.
چطور بگوییم
وقتی وارد حیطه تربیت می شویم و مخاطب مان کودک است، اصل اول زبان کودکی است. به قول جناب مولانا «چون که با کودک سر و کارت فُتاد پس زبان کودکی باید گشاد»
قرار است ماه رمضان را برای بچه‌ها توضیح بدهیم، پس بر اساس فهم آنها و تجربیات شان «ماه رمضان» را به آنها معرفی کنیم. مهمانی‌هایی که به آنها خوش گذشته را برایشان یادآوری کنیم و از خوشی‌های آن بگوییم. از اینکه خدا می‌خواهد یک ماه، زندگی ما پر از خوبی و خوشی باشد. ویژگی‌هایی مثل صحبت کردن با خدا، خواستن و امید به اجابت خدا، مهربانی کردن با بقیه و همه چیزهایی که بچه‌ها دوست دارند در یک میهمانی تجربه کنند را در جریان میهمانی ماه مبارک برایشان جا دهیم.
از قصه غفلت نکنیم
قصه‌ها حرف‌های ما را با ماندگاری طولانی در ذهن کودکان نگه می‌دارند. شیرینی قصه‌ها را به شیرینی ماه مبارک اضافه کنیم و بگذاریم بچه‌ها به ماهی که خدا با برکت و رحمت و مهربانی میزبان ماست، آشنا شوند. قصه زندگی ائمه و انبیا را وارد کتاب قصه‌های بچه گانه‌شان کنیم و از ظرفیت قصه‌های این چنین بهره مندشان کنیم.
برایشان کتاب‌‌های مصور و جذاب تهیه کنیم و زمانی که قصه‌ای برای آنها تعریف می‌کنیم با صدایی که مختص به فراز و فرودهای قصه است، آنها را به شنیدن ترغیب کنیم. از عروسک‌های بندانگشتی یا بزرگتر برای بیان داستان استفاده کنیم. به صورت کلی تمام تلاش‌مان را برای اینکه قصه‌های انبیا در ذهنشان نقش ببندد، به کار ببریم.
سختی‌های کار را بپذیریم
یادم هست اولین باری که پسرکم را با موضوع شب قدر آشنا کردم بین هر بخش از دعای جوشن کبیر به یک سوال پاسخ می‌دادم. بعضی سوالات هم قبل از پایان یک بخش از دعا، مطرح می‌شد و سوال کننده بی صبرانه منتظر پاسخ بود.
در معرفی مفاهیم دینی به کودکان مان باید صبوری ویژه‌ای داشته باشیم و بدانیم که اجر این کار کم از عبادت‌های معمول ماه مبارک نیست. مواجهه با تعارضات جامعه بخشی از مشکلات ما در آشنا کردن کودکان با موضوع ماه مبارک است. بلافاصله پس از مواجهه کودکی به تازگی که با روزه‌داری آشنا شده و کسی را در حال روزه خواری می‌بیند، تعجب است. برای این مواقع و برخوردهای سلبی اطرافیان با روزه کله گنجشکی فرزندتان فکر کنید تا در مواقع بروز بحران، دست و پایتان را گم نکنید و با آرامش بتوانید پاسخ مودبانه و درخوری بدهید.
سایر نکاتی که در معرفی ماه رمضان برای کودکان لازم است در بخش بعدی این مطلب ارائه می‌شود.
پی‌نوشت:
۱. مفاتیح الحیاه، آیت الله جوادی آملی، صفحه ۳۸۸
۲. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: هنگامی که معلم به کودک گفت «بسم الله» خدا برای اون و کودک و پدر و مادر آن کودک آزادی از آتش را می‌نویسد.
۳. عکس اول از فهیمه رحمانی خلیلی
۲. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: هنگامی که معلم به کودک گفت «بسم الله» خدا برای اون و کودک و پدر و مادر آن کودک آزادی از آتش را می‌نویسد.
۳. عکس اول از فهیمه رحمانی خلیلی