چرا با کمبود برق مواجه شدیم؟
رضا شریفی در رشته توئیتی در این باره نوشت. این روز‌ها به دلیل افزایش تقاضای ناشی از گرمای بی‌سابقه هوا، کشور با حدود ۱۱۰۰۰ مگاوات کسری در تامین برق معادل حدود یک ششم کل ظرفیت نیروگاهی فعال مواجه شده است. علاوه بر افزایش تقاضای فصلی، چنین شرایطی را می‌توان ناشی از این علت‌ها نیز دانست.
۱. با افزایش درجه حرارت هوا بازده نیروگاه‌های حرارتی و گازی تا حد زیادی کاهش می‌یابد. چون علاوه بر کاهش میزان خالص انرژی تولیدی، بخش بزرگی از انرژی الکتریکی مجددا در سیستم‌های خنک‌سازی نیروگاه مصرف می‌شود. بنابراین نیروگاه‌ها با مقادیری کمتر از ظرفیت اسمی خود امکان تولید دارند.
۲. در سال‌های اخیر به دلیل تحریمها، هم تعمیر و نگهداری نیروگاه‌های موجود بخوبی انجام نشده. هم امکان سرمایه‌گذاری در ساخت نیروگاه و شبکه انتقال و توزیع فراهم نشده. شبکه‌های فرسوده هم امکان جایگزینی نیافته‌اند. در چنین وضعیتی طبعا امکان بهره‌برداری حداکثر از ظرفیت شبکه وجود ندارد.
۳. یکی از منابع جبران کسری برق در ساعت‌های پیک تابستانی معمولا استفاده از ذخایر آبی سد‌ها برای تولید برق بوده. که امسال با کاهش بارندگی‌ها وضعیت آبی کشور هم بحرانی شده و درصورت استفاده بیش از حد از این آب برای تولید برق. ممکن است در ماه‌های آینده تامین آب شرب هم با مشکل مواجه شود.
۴. رکود بخش‌های مختلف باعث شده. امکان واقعی شدن قیمت برق به عنوان یک کالای حیاتی نه در صنعت و کشاورزی و نه در مصارف خانگی ممکن نباشد. در سال ۲۰۱۹ براساس آمار آژانس جهانی انرژی، ایران ۵۳ میلیارد دلار در بخش مصرف برق یارانه پرداخته. که بیشترین مقدار در بین همه کشور‌های دنیاست.
چنین حجم عظیمی از یارانه، هم روز به روز صنایع و کشاورزی و خدمات را به برق وابسته‌تر کرده. و امکان واقعی کردن قیمت را کاهش داده. و هم شانس سرمایه‌گذاری و توسعه در برق را به دلیل واقعی نبودن قیمت‌ها به حداقل رسانده. دولت هم با چنین حجمی از یارانه عملا پولی برای سرمایه‌گذاری ندارد.
۵. متاسفانه نبود الگوی مناسب برای مصرف برق و شلختگی کامل در به کارگیری فناوری‌های جدید هم مزید بر علت شده است. اگر زمانی برنامه تشویق به استفاده از لامپ کم مصرف معضل پیک برق شبانگاهی را از بین برد در سال‌های اخیر به دلیل ولنگاری سیاستی، گرایش به استفاده از کولر‌های گازی که از نظر اقلیمی فقط برای مناطق گرم و مرطوب مثل حاشیه جنوبی خلیج فارس مناسب است سایر مناطق خشک و معتدل و حتی سردسیر را هم که سال‌ها کولر‌های آبی و پنکه‌های سقفی برای ایجاد دمای مطبوع کافی بود فرا گرفته که از مهمترین عوامل ایجاد اوج بار در اواسط روز و حتی اوایل شب است.
۶. از نظر مدیریتی منهای یک دوره که وزیر نیرو (دکتر غفوری فرد) تخصص برق داشت در بقیه زمان‌ها معمولا مدیریت وزارت نیرو توسط متخصصین آب تعیین شده و اولویت برای ساخت سد و نیروگاه‌های پرهزینه آبی بیشتر بوده درنتیجه توسعه نیروگاه‌های حرارتی و گازی و شبکه‌های برق بموقع انجام نشده.
۷. علاوه بر استیلای مستمر مهندسین آب بر راس وزارتخانه، بخش برق هم متاسفانه بعد از شکل‌گیری اولیه بازار برق نتوانسته آنطور که پیش‌بینی می‌شد از پتانسیل بخش خصوصی در صنعت برق استفاده کند. روند پرانتقاد واگذاری نیروگاه‌های دولتی به شرکت‌های خصوصی و خصولتی به جای کاهش هزینه فقط اقتدار مدیریتی وزارت نیرو را کاهش داده و از طرف دیگر هم با بلاتکلیفی شرکت‌های توزیع برق که بین بخش دولتی و خصوصی معلق مانده‌اند و اکثر آن‌ها به دلیل عدم دریافت بهای واقعی برق زیان‌ده شدند انگیزه‌ای برای توسعه شبکه توزیع و ایجاد بازار خرده‌فروشی و تقویت بورس برق وجود ندارد.
خلاصه اینکه با ۵۳ میلیارد دلار یارانه برق که همه کشور را مستقیم یا غیرمستقیم وابسته خود ساخته است، نه تداوم وضعیت موجود ممکن است و نه اقتصاد کشور در این شرایط رکود و کرونا طاقت واقعی کردن قیمت برق را دارد. به نظر می‌رسد دولت بعدی با مسیر بسیار دشواری برای حل این مشکلات روبروست.